Wat is stress?
Stress is een natuurlijke reactie van het lichaam. Stress heeft eigenlijk twee gezichten: aan de ene kant het vermogen van het lichaam om zich aan te passen in veranderde omstandigheden. Aan de andere kant kan het zelfs schadelijk zijn.
Stress is te definiëren als een reeks van biologische en psychische mechanismen die op gang komen naar aanleiding van een reële of vermeende bedreiging van ons lichamelijk of psychisch evenwicht.
Stress is een natuurlijke kracht die ons in staat stelt te overleven. Te weten het vecht en vluchtmechanisme die in werking treedt als wij schrikken. Deze reactie is uitermate belangrijk als we een wilde beer of tijger tegenkomen. Op dat moment vlucht je of kies je er voor om te vechten. Het lichaam zorgt daarbij voor een ontlading van de stress. In de moderne tijd kan stress zinvol zijn, bijvoorbeeld bij een belangrijk examen. De spanning zal er voor zorg dragen dat we optimaal alert zijn om de druk van de situatie het hoofd te kunnen bieden. Zonder spanning zouden we niet kunnen presteren. Daarna zal idealiter het lichaam zich herstellen en komt het terug naar de neutrale en ontspannen toestand.
Stress is dus positief zolang het ons helpt datgene te doen wat we willen of moeten doen. Het is een positieve spiraal die ons in staat stelt te leren, ons te ontwikkelen en te groeien. Het wordt echter anders zodra het een negatieve spiraal wordt, waarin het tegen ons gaat werken. De spanningsboog wordt dan te groot en het evenwicht raakt verstoort. Teveel spanning zorgt voor een te grote fysieke belasting. De stress wordt via het autonome zenuwstelsel in het lichaam opgeslagen. Stress verlaagt de pijngrens, waardoor klachten in het lichaam voelbaar worden. Dit is de moderne situatie waarin we veel beren en tijgers zien rondlopen, maar niet in staat zijn tot een lichamelijke reactie. De stress kan zich niet ontladen en blijft aanwezig in het lichaam, wat weer tot gevolg heeft dat het lichaam verstijft.
Er zijn drie vormen van oorzaken van stress te onderscheiden.
- Fysieke stress: Dat kan zijn een tijdelijke overbelasting door een val of een ongeluk. Maar het kan ook een geleidelijke ontwikkelde belasting zijn door te lang en eenzijdig werk te doen met dezelfde bewegingen. Rsi is hier een goed voorbeeld van.
- Emotionele/mentale stress. Dit is een vorm van spanning die ontstaat door het verwerken van emoties en mentale druk. Het gaat om de erge dingen in het leven, maar ook om de alledaagse stress.
- Chemische stress. Dit is een overbelasting van ons lichaam door chemische verontreiniging van het lichaam. Het gaat daarbij om verontreinigingen die het lichaam binnenkomen via het eten, door inademen, de huid, injecties of straling.
Stress en het hormoonstelsel
Naast het zenuwstelsel is ook het hormoonstelsel van belang. In het lichaam worden diverse hormonen geproduceerd door de klieren hypofyse, schildklier, bijschildklieren, alvleesklier, bijnieren en gonaden. Lees hier meer over de verschillende hormonen.
Gevolgen van stress
Als het systeem in je lichaam goed werkt, dus je bent alleen gespannen wanneer nodig en daarna bevindt het lichaam zich weer in een ontspannen toestand, is er ware yoga, vrede, geluk en gezondheid mogelijk. Door ontspanning ontstaan scheppende gedachten. Ontspanning is een bron van scheppende kracht, zowel fysiek als psychisch. Het is de weg naar intuïtie.
Helaas is dit bij veel mensen niet het geval. Te veel lichamelijke inspanning en psychische overbelasting kan schadelijk zijn voor het lichaam. Overspanning kan zorgen voor stress. Maar aan de andere kant kan onderspanning zorgen voor een gevoel van lusteloosheid, geen zin om iets te ondernemen.
Als het lichaam maanden of langer in een overspannen situatie te hebben geleefd, wordt het steeds moeilijker te ontspannen. De spieren gaan verstijven, het lichaam verstart geheel en ten slotte kunnen zelfs verschillende ziekten ontstaan. Denk hierbij aan een hoge bloeddruk, vetophoping, insulineproductie die vermindert, ontstekingen die toenemen, hartklachten, botontkalking en invloed op de pijnverwerkende systemen en het immuunsysteem. Ook diverse “moderne” ziekten zou je kunnen zeggen dat zij een relatie hebben met stress. Denk hierbij aan ziekten als het chronische vermoeidheidssyndroom (CVS), fibromylagie (FM), repetitive strain injuri (RSI) en het burn-outsysteem.
In het gedrag zijn de volgende symptomen van stress waar te nemen: eenzaamheid, onzekerheid, concentratie- en geheugenverlies, telefoon niet beantwoorden, vermoeidheid en slaapstoornissen, huilen en wisselende stemmingen, ongeduldig en prikkelbaar, rusteloosheid, werkobsessie, dwangmatig handelen, verminderde eetlust of juist overmatig eten en ijdelheid.
Algemene tips om stress tegen te gaan zijn:
- Eet gezond, niet te vet, omdat vet voor meer stijging van cortisol zorgt.
- Beweeg voldoende.
- Zorg voor voldoende slaap.
- Stop met roken.
- Drink minder alcohol. Alcohol zorgt voor stijging van cortisol.
- Verminder de werkdruk; zorg voor betere balans tussen werk en privé.
- Zorg voor voldoende sociale steun.
- Zorg voor ontspanning, zoals yoga. Maar wees hierbij niet te fanatiek.
Helpt yoga tegen stress?
Ja, yoga is een manier om jezelf te helpen om stress tegen te gaan of kwijt te raken. Immers je vangt met je zenuwstelsel vele prikkels op om te verwerken, wat een keerzijde tot gevolg kan hebben, namelijk te veel prikkels waardoor overprikkeldheid ontstaat. Om prikkels te verwerken is rust nodig, als je dit niet doet, kan je uitgeput raken, kan alles te veel worden en kan je uit je evenwicht raken. Dit kan uiteindelijk diverse stressklachten tot gevolg hebben als overspannenheid, chronische vermoeidheidsklachten en burn-out. Om te zorgen dat het zo ver niet komt kan yoga helpen. Yoga kan ook helpen als het wel al zo ver is.
Uiteraard zijn er ook nog andere mogelijkheden:
- Vermijd te veel uitdagingen
- Neem je rust, maar neem geen vakantie
- Ken je grenzen, durf nee te zeggen.
- Leer los te laten, te vergeven.
- Stop overperfectionisme (een 6 is ook voldoende).
- Leer onderscheid te maken tussen je eigen en andermans emoties.
- Eet en slaap goed.
- Heb geduld.
- Houd van jezelf en schenk niet te veel weg.